راه های تشخیص و درمان کیست های تخمدان

اندام‌‎های تولید مثلی زن نسبت به دیگر اندام‌های بدن زودتر پیر می‌شوند، به همین دلیل بانوان زودتر از آقایان توانایی باروری را از دست می‌دهند. تخمدان‌ها از حساس‌ترین اندام‌های بدن محسوب می‌شوند و یکی از شایع‌ترین عارضه‌های این اندام، کیست‎‌های تخمدانی هستند که می‌توانند فرد را دچار درد، خونریزی و مسائل جدی‌تری کنند. کیست‌های تخمدان معمولا خوش‎خیم هستند و پس از گذشت مدتی، خود به خود جذب بدن می‌شوند اما در برخی موارد بدن توانایی کنترل آن‌ها را ندارد و رشد بی‌رویه‌ی کیست‌ها می‌تواند سبب مشکلات جدی برای فرد شود. در این شرایط و با بررسی سایز و نوع کیست‌ها، درمان مورد نظر انجام می‌شود. کیستکتومی (Cystectomy) یا عمل برداشتن تخمدان یکی از راه‌های درمان این بیماری است البته انواع بی‌خطر آن با درمان‌های دارویی، هورمونی و حتی خانگی نیز قابل انجام است. عمل کیست تخمدان تنها در موارد خاص و زیر نظر پزشک صورت می‌گیرد.

کیست تخمدان چرا و چگونه تشکیل می شود؟

کیست‌های تخمدان اغلب به دلیل تغییرات طبیعی در فرآیند تخمک‌گذاری شکل می‌گیرند. این تغییرات ممکن است به علت اختلالات هورمونی، عفونت‌های تناسلی، وراثت و یا به دلیل داروهایی که برای درمان ناراحتی‌های تخمدانی مصرف می‌شوند، رخ دهند. گاهی اوقات، کیست‌های تخمدان ممکن است بدون نشان دادن علائم خاصی باقی بمانند و به صورت تصادفی در طول فرآیند بررسی پزشکی تشخیص داده شوند. در موارد دیگر، کیست‌های تخمدان ممکن است با علائمی مانند درد شکم، تورم و فشار بر روی اعضای اطراف، خونریزی و یا تغییرات در دوره قاعدگی همراه باشند. برای تشخیص کیست‌های تخمدان، پزشک ممکن است از سونوگرافی و MRI  برای بررسی استفاده کند.

انواع کیست های تخمدان کدامند؟

کیست‌ها انواع مختلفی دارند که هر از کدام از آن‌ها می‌توانند علائم، خطرات و درمان متفاوتی داشته باشند. با مراجعه به پزشک و بررسی دقیق، نوع و سایز آن‌ها قابل تشخیص است.

کیست فولیکولی (Fulicular cyst)

این نوع کیست که به کیست فانکشنال (Functional cyst) نیز معروف است، زمانی ایجاد می‌شود که فولیکول (کیسه‌ای که تخمک را در خود نگه می‌دارد) پس از آزاد شدن تخمک، جذب نشود و به جای آن با مایع پر شود. این کیست‌ها نیازی به انجام عمل کیستکتومی ندارند و معمولا خود به خود در عرض چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند و علائم خاصی ندارند. این نوع سرطانی نیستند و احتیاجی به عمل کیست تخمدان نیست زیرا این جراحی‎‌ها برای انواع خطرناک‌تر کیست‌ها به کار می‌رود.

کیست لوتئال (Luteal cyst)

این نوع کیست زمانی ایجاد می‌شود که جسم زرد (بقایای فولیکول پس از آزاد شدن تخمک) به جای تولید هورمون پروژسترون، با خون یا مایع پر شود. این نوع معمولا در دوران بارداری رخ می‌دهد و در برخی موارد باعث خونریزی، درد شکم و حتی قطع بارداری می‌شود.

کیست درموئید یا موئید (Dermoid cyst)

این نوع کیست حاوی بافت‌های شبه جنین است که شامل سلول‌های مو، پوست، چربی، استخوان و دندان می‌شود. این کیست‌ها به صورت خوش خیم هستند ولی بسیار بزرگ و سنگین می‌شوند و باعث درد شکم، تورم، ناباروری و عفونت مجاری ادرار هستند.

کیست آدنوما (Adenoma cyst)

این نوع کیست حاوی بافت غده‌ای است که به سطح خارج تخمدان رشد می‌کند. آدنوما به صورت خوش خيم است ولي باعث دردهای شديد لگني، قطع باروري، قطع قائدگی يا بی‌نظمی آن مي‌شود.

h3p>کيست هموراژيك (Hemorrhagic cyst)

اين نوع زماني ايجاد مي‌شود كه يك كيسه حاوي خون در داخل تخمدان شكل مي‌گيرد. اين كيست‌ها باعث درد‎های قاعدگی شدید، تورم شكم و خونريزي غيرطبيعي در دوران قاعدگی مي‌شوند. این نوع معمولا در بانوانی که یائسه نشدند رخ می‌دهد.

راه درمان کیست های تخمدان چیست؟

کیستکتومی تنها یکی از راه‌های درمان این عارضه است و برای بسیاری از انواع کیست‌ها عمل کیست تخمدان نیازی نیست. برای بررسي دقيق این عارضه، لازم است به يك پزشك زنان مراجعه كرده و از آزمايشات مختلفي مانند سونوگرافي، آزمايش خون و اگر لازم باشد، بيوپسي (Biopsie) یا بافت برداری استفاده كنيد. درمان كيست تخمدان بستگي به نوع، اندازه، علائم و وضعيت باروري زن دارد. برخي از كيست‌ها با مصرف دارو، تزريق هورمون يا تغيير رژيم غذايي قابل درمان هستند. برخي ديگر نياز به جراحي دارند كه ممكن است به صورت لاپاراسكوپي يا لاپاروتومي انجام شود.

درمان کیست تخمدان بدون عمل جراحی

تمام کیست‌ها خطرناک نیستند و احتیاجی به درمان‌های سنگین یا عمل‌های جراحی ندارند. در برخی موارد تنها با مصرف برخی دارو‎ها و یا حتی درمان‌های خانگی می‌توان تا حد زیادی روند رشد کیست‌ها را کند یا قطع کرد.

درمان‎ های خانگی

مصرف برخی مواد غذایی و میوه‌ها، ورزش و اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی می‌توانند تا حد زیادی به شما در کنترل کردن کیست‌ها کمک کنند و از رشد بیش از اندازه‌ی آن‌ها جلوگیری کنند.

• چای بابونه یا چای زنجبیل: به علت خاصیت ضد التهابی و گرم بودن طبع این مواد، جریان خون و بهبود کارکرد تخمدان‌ها افزایش می‌یابد و به جذب کیست‌ها کمک می‌کنند اما به شرط آن که در استفاده از آن‌ها زیاده‌روی نشود. اما اگر علائم همچنان ادامه داشت، نیاز است دوباره به پزشک مراجعه کنید تا برحسب وضعیت شما کیستکتومی یا درمان‌های دیگر تجویز شود.
• چای آویشن: این ماده‌ی غذایی خاصیت ضد التهابی دارد و می‌تواند عوارض ناشی از کیست را تا جای ممکن کاهش دهد. عمل کیست تخمدان نیز به عنوان راهکار دیگری برای درمان به کار می‌رود.
• بادام: به علت دارا بودن مقادیر زیادی از منیزیم، می‌تواند کمک کننده‌ی خوبی برای کاهش علائم کیست تخمدان و تقویت کننده‌ی سیستم ایمنی بدن باشد.

درمان های دارویی

در برخی موارد پزشک ممکن است دارو‎هایی را تجویز کند که علائم کیست‌های تخمدان را کاهش دهد یا اندازه‌ی آن‌ها را کوچک‌تر کند تا جذب بدن شوند و جلوی رشد بیش از اندازه‌ی آن‌ها گرفته شود. این داروها می‌توانند از خانواده‌های مختلفی باشند.

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن.
• داروهای هورمونی مانند برادیکینین و لوپرون.
• داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزولون و دکسامتازون.
• داروهای ضدافسردگی مانند فلوئوکستین و سروتونین.

برداشتن کیست تخمدان با جراحی

جراحی برای برداشتن کیست‌های تخمدان در صورتی انجام می‌شود که کیست بزرگ شده باشد و علائم شدیدی مانند درد زیاد، خونریزی، فشار بر اعضای دیگر و یا اختلال در عملکرد تخمدان را به وجود آورده باشد. همچنین، در صورتی که کیست تخمدان بعد از چند ماه پس از درمان دارویی کوچک نشود، نیاز به جراحی وجود دارد. در هر صورت، تصمیم نهایی برای جراحی بر اساس اندازه، نوع و علائم کیست تخمدان توسط پزشک شما گرفته می‌شود. این جراحی بستگی به شرایط بیمار دارد و به روش‌های مختلف انجام می‌شود.

برداشتن کیست تخمدان با لاپاراسکوپی

کیستکتومی یا برداشتن کیست تخمدان عملی است که در موارد جدی انجام می‌شود. این عمل کیست تخمدان برای سادگی بیشتر به کمک لاپاراسکوپ صورت می‌پذیرد. در این روش برخلاف جراحی‌های عادی نیازی به باز کردن کل ناحیه‌ی شکم نیست و تنها با برش بخش کوچکی از سطح شکم انجام می‌شود. پزشک با وارد کردن لوله‌ای بسیار نازک و باریک که دوربینی به سر آن متصل است، محل کیست را شناسایی می‌کند و با استفاده از ابزار جراحی آن را از بدن شما خارج می‌کند. مدت زمان این عمل بین 1 تا 2 ساعت است و با استفاده از بیهوشی انجام می‌شود. از مزایای این عمل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زمان بهبود کوتاه‌تر و خروج کامل کیست و کارکرد درست تخمدان‌ها
• زخم‌های کمتر به علت ایجاد برش کوچک
• افزایش نرخ باروری و آسیب کمتر به تخمدان‌ها
• زمان بستری کمتر

انجام کیستکتومی در بارداری امکان پذیر است، اما به علت خطرات زیاد آن معمولا در طول بارداری انجام نمی‌شود مگر اینکه ضروری باشد. در شرایطی مانند ایجاد کیست‌های بزرگ و فشار آن‌ها بر روی جنین، خونریزی کیست و بروز عفونت، پزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد که کیست را بردارد.

جراحی کیست تخمدان و عوارض آن

همانطور که گفتیم اغلب در صورتی که کیست بسیار بزرگ یا سرطانی باشد پزشک برای درمان آن اقدام به عمل جراحی می‌کند. جراحی یکی از بهترین روش‌ها و حتی گاهی تنها راه برای برداشتن کیست است اما مانند هر روش دیگری در موارد نادر می‌تواند منجر به بروز برخی عوارض شود. از شایع‌ترین عوارض می‌توان موارد زسر زا نام برد:

• بروز عفونت داخلی یا در ناحیه شکاف شکم
• ناباروری
• آمبولی(لخته شدن خون)
• نیاز به تخلیه یکی از تخمدان‌ها یا هردو
• عود کردن کیست پس از عمل جراحی و رشد مجدد آن

مواردی همچون اضافه وزن زیاد، بارداری، مصرف سیگار و الکل و غیره ریسک بروز این عوارض را بسیار بالا می‌برند.

آیا رحم دچار کیست می شود؟

بله اما احتمال به وجود آمدن کیست در رحم بسیار کمتر از تخمدان است و هنوز علت دقیقی برای آن پیدا نشده است. یکی از شایع‌ترین کسیت‌های رحم فیبرو‎م‌ها هستند که عموما غیر سرطانی به شمار می‌روند اما در برخی موارد نیاز به برداشتن کیست رحم با هیستروسکوپی است. این روش مشابه کیستکتومی است با این تفاوت که در ناحیه‌ی رحم انجام می‌شود و عمل کیست تخمدان تنها در ناحیه‌ی تخمدان‌ها صورت می‌گیرد. برای برداشتن کیست رحم با هیستروسکوپی، پزشک از یک دستگاه هیستروسکوپ استفاده می‌کند که شامل یک دوربین کوچک و ابزار جراحی است. ابتدا، پزشک هیستروسکوپ را از طریق واژن داخل رحم قرار می‌دهد تا بتواند کیست را ببیند. سپس، با استفاده از ابزار جراحی، کیست از بدن خارج می‌شود و برای بررسی به آزمایشگاه می‌رود. عمل هیستروسکوپی بسیار کم تهاجم است و معمولاً نیاز به بستری شدن در بیمارستان ندارد.

عمل کیست تخمدان در دختر مجرد

عارضه کیست ممکن است در دختران مجرد نیز ایجاد شود اما جای نگرانی نیست. همانطور که گفته شد کیست‌ها انواع مختلفی دارند و اکثرا درمان آن‌ها نیازی به جراحی ندارد. تنها در مواردی که کیست بسیار بزرگ بوده یا احتمال دارد سرطانی باشد، باید جراحی شوند. عمل کیست تخمدان به صورت واژینال برای دختران مجرد در جامعه مذهبی ایران ممکن نیست. لاپاراسکوپی و لاپاراتومی از روش‌های غیر واژینال برای جراحی کیست این افراد هستند. لاپاراسکوپی نوعی عمل است که اکثر کیست‌های ایجاد شده در دختران را می‌توان با استفاده از آن خارج کرد. در این نوع جراحی، با استفاده از بریدگی‌های کوچکی در شکم، یک لاپاراسکوپ و برخی ابزارها کیست را خارج می‌کنند. در شرایطی که کیست سرطانی یا بسیار بزرگ باشد باید عمل لاپاراتومی صورت گیرد. در جراحی لاپاراتومی برش بزرگ‌تری در شکم ایجاد می‌شود.

آیا کیست تخمدان منجر به نازایی می‌شود؟

از نگرانی‌های رایج بانوان این است که فکر می‌کنند کیست تخمدان باعث ناباروری می‌شود. کیست‌ها به طور کلی مانع باردار شدن فرد نمی‌شوند اما بعضی از آن‌ها ممکن است قدرت باروری فرد را کاهش دهند. کیست فولیکولی و لوتئال به طور طبیعی در سیکل ماهانه یا بارداری به وجود می‌آیند و خطری برای بارداری ندارند. این کیست‌ها اکثرا خود به خود از بین می‌روند اما کیست‌هایی که بزرگ شونده هستند یا بر اثر اندازه خود منجر به چرخش تخمدان یا آسیب به آن می‌شوند ممکن است باعث نا‌باروری شوند. سندروم تخمدان پلی کیستیک و کیست‌های آندومتریوز نیز به ترتیب به دلایل اختلالات هورمونی و جسبندگی زیاد می‌توانند منجر به ناباروری شوند.

آیا کیست تخمدان منجر به نازایی می‌شود؟

از نگرانی‌های رایج بانوان این است که فکر می‌کنند کیست تخمدان باعث ناباروری می‌شود. کیست‌ها به طور کلی مانع باردار شدن فرد نمی‌شوند اما بعضی از آن‌ها ممکن است قدرت باروری فرد را کاهش دهند. کیست فولیکولی و لوتئال به طور طبیعی در سیکل ماهانه یا بارداری به وجود می‌آیند و خطری برای بارداری ندارند. این کیست‌ها اکثرا خود به خود از بین می‌روند اما کیست‌هایی که بزرگ شونده هستند یا بر اثر اندازه خود منجر به چرخش تخمدان یا آسیب به آن می‌شوند ممکن است باعث نا‌باروری شوند. سندروم تخمدان پلی کیستیک و کیست‌های آندومتریوز نیز به ترتیب به دلایل اختلالات هورمونی و جسبندگی زیاد می‌توانند منجر به ناباروری شوند.

سلامت تخمدان و رحم برای بانوان

تغییرات زیاد دستگاه تولید مثل بانوان در طول زندگی آن‌ها به علت دوران بلوغ، قاعدگی، بارداری و زایمان، آن‌ها را به بیماری‌ها و عارضه‌های مختلفی دچار خواهد کرد. کیست‌ها یکی از این عارض‎ه‌ها هستند که هر خانمی می‌تواند در طول زندگی خود به آن‌ها دچار شود. کیست‌ها در اغلب موارد خطرناک نیستند و پس از مدتی توسط خود بدن جذب می‌شوند اما برخی از آن‌ها می‌توانند بدخیم باشند و موجب سرطان شوند. به همین دلیل داشتن دانش کافی در این زمینه می‌تواند کمک زیادی به تشخیص سریع کیست‌های بدخیم و درمان آن‌ها کند. کیستکتومی یک عمل کیست تخمدان است که به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. رحم نیز مانند تخمدان نسبت به کیست‌ها ضعیف است اما جای نگرانی نیست زیرا درمان کیست رحم در مشهد نیز انجام می‌شود و شما می‌توانید با مراجعه به متخصصان برای درمان بیماری‌های خود اقدام کنید.